تورم (INFLATION) و رکود اقتصادی (STAGNATION) دو عامل منفی و تهدیدکننده اقتصاد کشورها هستند. رکود اقتصادی زمانی به وجود می‌آید که نرخ رشد تولید ناخالص داخلی (GDP) روند کاهشی داشته باشد. تورم نیز به معنی افزایش مداوم سطح عمومی قیمت‌ها در دوره‌های مختلف است. هر کدام از این مولفه‌ها به تنهایی می‌تواند اقتصاد یک کشور را با چالش‌های بسیاری مواجه کند. آیا ممکن است اقتصاد یک کشور به صورت هم‌زمان درگیر رکود اقتصادی و تورم شود؟! برای یافتن پاسخ این سوال مهم و آشنایی با مفهوم «رکود تورمی» در اقتصاد، با این مقاله با ما همراه باشید.
رکود تورمی چیست؟
به هم‌زمانی رکود اقتصادی و تورم در یک کشور، رکود تورمی گفته می‌شود. رکود تورمی یکی از دشوارترین چالش‌های اقتصادی برای هر جامعه‌ای است.
رکود تورمی چه تاثیری بر اقتصاد دارد؟
در شرایطی که اندازه اقتصاد یک کشور در حال کوچک‌تر شدن باشد، فعالیت اقتصادی بنگاه‌ها دشوار و کم بازده‌تر از قبل می‌شود. در نتیجه بسیاری از این بنگاه‌ها قادر به ادامه فعالیت نبوده و ناچار به تعطیلی خواند شد. ادامه این روند منجر به کاهش تولید و اشتغال می‌شود. افزایش بیکاری ناشی از رکود اقتصادی و هم‌زمانی آن با افزایش سطح عمومی قیمت‌ها، تقاضا برای کالاها و خدمات را کاهش داده و خروج از رکود را دشوارتر می‌کند.
در حقیقت در شرایط رکود تورمی از طرفی تورم سبب تشدید رکود شده و از طرفی رکود سبب افزایش تورم می‌شود. این هم‌افزایی دلیل اصلی دشواری خروج از شرایط رکود تورمی است که گاه سال‌ها اقتصاد یک کشور را فلج می‌کند.
رکود اقتصادی در ایران
اقتصاد ایران در نیم قرن اخیر، ۷ مرتبه دچار رکود تورمی شده است. در این بخش قصد داریم به صورت مختصر به این هفت دوره رکود تورمی در ایران، اشاره کنیم.
- دوره اول:
تقریبا تا اواسط دهه ۵۰ اقتصاد ایران داری ثبات خوبی بود و درست در همین برهه زمانی اولین رکود تورمی در ایران شکل گرفت. به دنبال آن، رشد اقتصادی در سال ۱۳۵۶ به منفی ۳/۷ درصد و نرخ تورم هم به ۲۵/۱ درصد رسید. دلیل این رکود تورمی در اقتصاد ایران، جهش حجم نقدینگی، افزایش فروش نفت و افزایش هزینه‌های دولت در سال‌های ۱۳۵۳ تا ۱۳۵۶ بود. افزایش شدید حجم نقدینگی در کشور باعث بروز تورم بالا و هم‌زمانی آن با کاهش تولید ناخالص داخلی منجر به شروع دوره‌ای از رکود تورمی در کشور شد.
- دوره دوم:
در اواخر دهه ۵۰ تحولات سیاسی بزرگی در کشور رخ داد و از طرف دیگر کشور با جنگ دست و پنجه نرم می‌کرد. در سال‌های آخر دهه یعنی سال ۱۳۵۹ و ۱۳۶۰ اقتصاد ایران هنوز درگیر رکود تورمی بود و در شرایط دگرگونی سیاسی و جنگ تحمیلی، این رکود تورمی تشدید شد.
- دوره سوم:
بعد از جنگ تحمیلی، بسیاری از زیرساخت‌های کشور از بین رفته بود و نیاز به بازسازی داشت. هم‌زمان با این مورد در سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۷ درآمدهای کشور به حداقل رسید و سرمایه‌ای برای بازسازی این زیرساخت‌ها وجود نداشت. علاوه بر این بسیاری از کارگاه‌های صنعتی در کشور تعطیل شده بود و بسیاری از افراد بیکار شده بودند. به نوعی در این دوران رکود تورمی شدیدی به چشم می‌خورد.
- دوره چهارم:
تقریبا در نیمه دهه ۷۰، اقتصاد ایران برای بار دیگر دچار رکود تورمی شد. در سال‌های قبل دولت هزینه‌های سنگینی را برای بازسازی زیرساخت‌های کشور پرداخت کرد و وام‌های زیادی را به این منظور دریافت کرده بود. میزان استقراض از بانک مرکزی افزایش چشمگیری پیدا کرده و رشد پرشتاب حجم نقدینگی به پدیده‌ای مزمن تبدیل شده بود. دولت طی سال‌های ۱۳۷۲ تا ۱۳۷۵ به واسطه هزینه سنگین بازسازی زیرساخت‌های کشور باعث افزایش حجم نقدینگی و ادامه شرایط تورمی شد، به دنبال آن قیمت‌ها مجددا افزایش پیدا کردند و اقتصاد ایران مجددا درگیر رکود تورمی شد.
- دوره پنجم:
بعد از دهه ۷۰ اقتصاد ایران تقریبا شرایط باثباتی را تجربه می‌کرد تا این که در سال ۱۳۸۷ به دنبال وضع تحریم‌های بین المللی و کاهش درآمد ارزی، استقراض دولت از بانک مرکزی افزایش یافت. به دنبال این افزایش حجم نقدینگی و رشد تورم در اقتصاد کشور و دشواری فعالیت اقتصادی ناشی از تحریم‌ها، بار دیگر اقتصاد کشور در دام رکود تورمی افتاد.
- دوره ششم:
در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ رکود تورمی شدیدی در کشور به وجود آمد. دلیل آن اعمال تحریم‌های شدید کشورهای خارجی علیه ایران و کاهش شدید فروش نفت در منطقه بود. این دو عامل به تنهایی موجب شدند که ایران در این دو سال، بیشترین میزان رشد اقتصادی منفی را تجربه کند.
- دوره هفتم:
در سال‌های اخیر اقتصاد ایران با چالش‌های فراوانی رو به رو شده است و با تحولات سیاسی که پیرامون برجام و تحریم‌های شدیدتر علیه ایران به وجود آمد، ایران در حال حاضر شدید‌ترین حالت رکود تورمی را در منطقه تجربه می‌کند. در این برهه زمانی، میزان سرمایه‌گذاری در کشور روند نزولی دارد و سرمایه‌گذاران به دلیل ریسک‌های احتمالی فعالیت خود را بسیار کمتر کرده‌اند. این مساله در نهایت می‌تواند منجر به منفی شدن رشد اقتصادی شود. علاوه بر این، نوسانات و جهش شدید قیمت ارزهای خارجی باعث شده تولیدکنندگان برای تولید و تامین مواد اولیه هزینه‌های بسیار سنگینی پرداخت کنند که منجر به افزایش هزینه‌های تولید و در نتیجه تشدید تورم می‌شود.
در زمان رکود تورمی چه کنیم؟
مبانی علم اقتصاد نشان می‌دهد که در شرایط رکود تورمی، کسب و کارها و بنگاه‌های اقتصادی با تهدیدهای جدی مواجه خواهند شد. بسیاری از این کسب و کارها قادر به ادامه فعالیت و ایفای تعهدات خود نبوده و گاه مجبور به تعطیلی خواهند شد. شروع فعالیت اقتصادی جدید نیز دشوار و پر ریسک است. از طرفی نگهداری پول نقد و سرمایه راکد در شرایط تورمی منجر به کاهش قدرت خرید و ارزش سرمایه می‌شود. شناسایی درست شرایط رکود تورمی و همچنین تشخیص خروج از آن در تصمیم‌گیری‌های اقتصادی اهمیت بسیار بالایی دارد. سرمایه‌گذاری هدفمند و بهره‌مندی از مشاوره‌ی سرمایه‌گذاری حرفه‌ای در شرایط رکود تورمی می‌تواند علاوه بر حفظ قدرت خرید، رشد ارزش سرمایه را در بلند مدت تضمین کند.
راهکارهای خروج از رکود تورمی در ایران چیست؟
کارشناسان و تحلیل‌گران اقتصادی در حال حاضر پیشنهادی‌های موثری را در راستای خروج ایران از رکود تورمی ارائه داده‌اند که بعضی از این راهکارها عبارت‌اند از:
- نظم بخشیدن به برنامه‌های مالی دولت با استفاده از تنظیم درست بودجه کشور و کاهش میزان مخارج دولت
- تنظیم برنامه‌های جدید کنترل بودجه و کاهش هزینه‌های زیاد در برخی از دستگاه‌ها
- اصلاح ساختار مالیاتی کشور به منظور کاهش کسری بودجه و استقراض دولت از بانک مرکزی
- ایجاد بستر مناسب برای سرمایه‌گذاری امن با ریسک پایین برای سرمایه‌گذاران
- افزایش تولید و بهره‌وری از پتانسیل‌های داخلی و …
- برگرفته از : https://bashgah.com/blog
