یارانه بنزین برای همه ایرانی ها؛
«یارانه بنزین برای همه» این عنوان درست و واقعی طرحی است که چند روزی است خیلی‌ها درباره‌اش صحبت می‌کنند. حرف و حدیث هایی که از رسانه‌ای شدن یک نامه محرمانه شروع شد. نامه‌ای که خبر از اجرای طرحی در جزایر کیش و قشم می‌داد و به دلیل این‌که اطلاعات دقیق و درستی از آن در دسترس نبود خیلی زود گرفتار گمانه زنی‌های فضای مجازی شد.
در این بین چند اظهار نظر غیر فنی و خارج از چارچوب اطلاع رسانی دولت مسیر افکار عمومی را از مسیر واقعی این طرح منحرف کرد. شایعه‌ها می‌گفتند که بنزین قرار است گران شود اما واقعیت چیز دیگری است.
خبرهای ناقص از اجرای یک طرح در سطح ملی می‌گفت که نرخ بنزین ابتدا در جزایر کیش و قشم گران می‌شود و سپس در کل کشور اجرا خواهدا شد تا این‌که محمدرضا لواسانی، سرپرست منطقه آزاد کیش خبر افزایش قیمت بنزین را تکذیب کرد و با تأکید بر این که تغییر قیمت حامل‌های انرژی نیازمند مصوبه مجلس شورای اسلامی است گفت: در بودجه ۱۴۰۱ اشاره‌ای به افزایش قیمت بنزین و سهمیه سوخت نشده است.
اصل ماجرا چیست و این روزها در جزیره کیش چه اتفاقی افتاده است؟ برای روشن شدن ماجرا بگذارید یک بار دیگر شیوه دریافت سوخت در کشور را با هم مرور کنیم. ما ایرانی‌هایی که خودرو داریم. یک کارت سوخت هم داریم که هر ماه با ۶۰ لیتر بنزین یارانه‌ای ۱۵۰۰ تومانی شارژ می‌شود. حالا اگر در طول ماه بنزین یارانه‌ای‌مان تمام شد تکلیف چیست؟ باید بنزین ۳ هزار تومانی بزنیم. تا اینجای ماجرا برای هیچکدام از ما ابهامی وجود ندارد.
یعنی جماعت دارای خودروی شخصی براساس هر پلاک خودرو یک کارت بنزین دارند که براساس میزان بنزین سهمیه‌ای سوخت گیری می‌کنند و هر وقت سقف بنزین سهمیه‌ای شان تمام شد بنزین آزاد می زنند. حالا اگر یک نفر به جای یک خودرو ۵ خودرو داشته باشد چه اتفاقی می‌افتد؟ طبیعی است که ۵ عدد کارت سوخت دارد و ماهانه ۳۰۰ لیتر بنزین استفاده می‌کند. حالا تکلیف جماعتی که خودرو ندارند چه می‌شود؟ طبیعتا هیچ سهمی از بنزین یارانه‌ای به آنها تعلق نمی‌گیرد.
حالا در طرحی که به صورت آزمایشی تأکید می‌کنم به‌صورت آزمایشی در کیش آن هم با استعداد ۳ پمپ بنزین انجام می‌شود چه اتفاقی افتاده است؟ در کیش کارت‌های سوخت مردم فعال است. یعنی کارت‌های سوخت طبق روال جاری کشور هر ماه با ۶۰ لیتر بنزین سهمیه شارژ می‌شود.
از طرفی هرکسی که بنزین سهمیه‌ای اش تمام شد مثل تهران، شیراز و تبریز و کرمان و تمامایران بنزین آزاد ۳ هزار تومانی می‌زند. پس در کیش قیمت بنزین سهمیه‌ای و آزاد هیچ تغییری نکرده و خبر هرگونه افزایش قیمت شایعه و کذب است.
ماجرای جزایر جنوب
حالا این پرسش برای همه‌مان پیش می‌آید که پس در کیش چه طرحی در حال اجراست؟ لازم است تاکید کنم اساسا این طرح به قیمت بنزین ورود نخواهد کرد. در واقع طرح آزمایشی یارانه بنزین با کد ملی اهالی جزیره کیش کار دارد.
یعنی فارغ از این‌که اهالی جزیره کیش خودروی شخصی داشته باشند یا نداشته باشند به هر کد ملی سهمیه بنزین یارانه‌ای تعلق می‌گیرد. با فرض این‌که قیمت بنزین یارانه‌ای در طرح آزمایشی کیش همان ۱۵۰۰ تومان طراحی شده باشد به یک خانواده ۵ نفره که در کیش زندگی می‌کند ۱۰۰ لیتر بنزین یارانه‌ای تعلق می‌گیرد یعنی هر فرد ۲۰ لیتر. حتما می‌پرسید که این اعتبار چه می‌شود و کجا می‌رود؟ به کارت‌های سوخت؟ نه! این سهمیه اصلا ربطی به کارت‌های سوخت ساکنان کیش ندارد.
چون خیلی از افرادی که شامل این طرح آزمایشی می‌شوند اصلا خودرویی ندارند که کارت سوخت داشته باشند. پس این سهمیه وارد کارت بانکی سرپرست خانواده می‌شود. برای این کار هیچ ثبت‌نامی نیاز نیست. چون شماره ملی همه در سامانه کد ملی ذخیره شده است. آیا ساکنان کیش باید برای این کار یک حساب بانکی جدید افتتاح کنند؟ خیر این کار هیچ حساب بانکی جدیدی نیاز ندارد.
سهمیه خانوارها در طرح پایلوت بنزین
یک خانواده ۵ نفره با فرض این‌که در ماه ۲۰ لیتر سهمیه یارانه بنزین به آنها تعلق بگیرد. ۱۰۰ لیتر بنزین دارند که برای خودشان است. یعنی مالک و صاحب این ۱۰۰ لیتر بنزین هستند. حالا اگر بخواهند از سهمیه بنزینی که در کارت بانکی شان وارد شده است استفاده کنند بعداز سوختگیری کارت بانکی شان را در پمپ ینزین می‌کشند و معادل ریالی ۲۰ لیتر بنزین یارانه‌ای از آنها کسر می‌شود. حالا اگر سهمیه بنزین یارانه‌ای‌شان تمام شد تکلیف چیست؟ ماجرا خیلی روشن است بنزین ۳ هزار تومانی می‌زنند. پس تا اینجای ماجرا نه قیمت بنزین زیاد شده است نه خبری از قطع سهمیه است. حالاتکلیف آنهایی که در کیش خودرو ندارند چیست؟ می‌توانند ازطریق یک اپلیکیشن بنزین شان را به قیمت روز بفروشند.
مثلا اگر ایام شلوغ کیش باشد که مسافر زیاد است بنزین‌شان را مثلا به قیمت ۲۹۵۰ تومان یعنی ۵۰ تومان ارزان‌تر از بنزین آزاد بفروشند حالا قیمت روز بنزین را چه کسی تعیین می‌کند؟ همان اپلیکیشنی که اهالی کیش بنزین را خرید و فروش می‌کنند. می‌دانم پرسش بعدی شما این است که خب تکلیف جماعتی که نه گوشی هوشمند دارند و نه بنزین یارانه‌ای شان را فروخته‌اند چه می‌شود؟ وزارت نفت به عنوان متولی این طرح بعد از مثلایک ماه (زمان فرضی) بنزین را به صورت تضمینی خریداری می‌کند و مبلغش را به حساب سرپرست خانواده واریز می‌کند. تازه اعضای یک خانواده می‌توانند سهمیه بنزین‌شان را به هرکسی که خواستند منتقل کنند.
فرق سهمیه داخل کارت های سوخت با اعتبار بنزین
سقف ذخیره بنزین کارت‌های سوخت معین است اما سقف اعتبار بنزین کارت‌های بانکی محدود نیست و بعد از یک بازه زمانی اعتبار بنزین داخل کارت‌های بانکی به عدد ریالی تبدیل می‌شود. حالا طرحی که قرار است در کیش و پس از آن در قشم انجام شود جنبه ملی پیدا کند چه مراحلی را باید طی کند؟ این‌که می‌گوییم جنبه ملی یعنی بعد از انجام کار مطالعاتی و تایید در هیات دولت باید به مجلس برود و به قانون تبدیل شود. آن وقت همه ایرانیان می‌توانند از یارانه بنزین استفاده کنند. ضمن این‌که شما چه ۵خودرو داشته باشید و یا اصلا خودرو نداشته‌باشید به صورت عادلانه از یارانه بنزین استفاده می‌کنید و این موضوع هیچ‌ربطی به یارانه نقدی ۴۵ هزار تومانی که خیلی‌ها انصراف داده‌اند، ندارد و حتی اگر کسی از یارانه نقدی انصراف داده باشد یا اصلا یارانه نقدی شامل حالش نشده باشد، بنزین یارانه‌ای به او تعلق خواهد گرفت.
بخش‌های جذاب طرح
نکته جالب این ماجرا این است که در این طرح سیاست‌های تشویقی هم پیش بینی شده است مثلا برای زنان سرپرست خانواده و زوج‌های جوان سهمیه بیشتری تعلق خواهد گرفت. همچنین تمام دارندگان کد ملی که بیش از یک سال در کشور اقامت داشته باشند، مشمول طرح هستند. این یعنی درآمد پایه همگانی.
حالا چند پرسش مهم مطرح است؟ این طرح آزمایشی تا کی در کیش ادامه پیدا خواهد کرد؟ قطعا مشخص نیست. چون اسم این طرح آزمایشی است و تا اطلاع ثانوی ادامه خواهد داشت تا مشکلات و چالش‌های این طرح احصا شود.
آیا این طرح به یارانه نقدی ارتباطی دارد؟ نه، هیچ ارتباطی با یارانه‌های نقدی ندارد. کلا طرحی جداگانه است.
بر فرض این‌که این طرح بخواهد در کشور اجرایی شود آیا رقم مصرف بنزین با میزان اختصاص بنزین یارانه‌ای که دولت تامین می‌کند تفاوت دارد؟ ارزیابی‌های اولیه نشان می‌دهد میزان بنزین مصرفی برای اجرای این طرح نزدیک به همان ۴۰ میلیون لیتر بنزین در روز است که در حال حاضر دولت تأمین می‌کند.
تحقیقات اجرایی این طرح نشان می‌دهد در همین شرایط فعلی شرکت کنندگان در اجرای این طرح ۸۳ درصد رضایت داشته‌اند و پیش بینی می‌شود در شرایط فعلی اجرای این طرح برای یک خانواده ۳ نفره با یک خودرو هیچ تغییری در وضع موجود نخواهد کرد اما از ۳ نفر بیشتر به سمت مثبت حرکت می‌کند.
شاخص اقتصادی بررسی شده در اجرای این طرح در اجرای فاز آزمایشی رصد شده است که نشان می‌دهد اجرای این طرح باعث بهم خوردن تعادل در بازار نخواهد شد و پیش بینی تورم انتظاری هم نمی‌شود. نکته مهم دیگر این‌که با اجرایی شدن طرح جدید یارانه بنزین، رانندگان وسایل نقلیه عمومی همچنان از سهمیه خود برخوردارند و هیچ‌گونه تغییری در سهمیه تاکسی‌ها، خودروهای عمومی و گازوییلی ایجاد نمی‌شود و اعضای خانواده‌‌هایشان نیز مشمول دریافت یارانه سهمیه ۲۰ لیتری بنزین می‌شوند. یعنی در کیش اگر سرپرست خانواده صاحب تاکسی باشد که از سهمیه بنزین حمل و نقل عمومی استفاده می‌کند به همه اعضای خانواده بنزین یارانه‌ای تعلق می‌گیرد.
این گزارش تنها روایتی است از اجرای این طرح در کیش یعنی این‌که امکان دارد شیوه اجرای این طرح در قشم تغییر کند. نکته دیگر این‌که اصولا مطالعاتی که در خصوص بنزین و یارانه صورت می‌گیرد بیش از آن‌که اقتصادی باشد اجتماعی است و مردم در آن عاملیت جدی دارند و قطعا نه یک شبه اجرا می‌شود و نه بدون در نظر گرفتن تأثیرات اجتماعی و معیشتی. نکته مهمتر این‌که طرح یارانه بنزین برای همه قرار است شیرینی بهبود سفره و معیشت را به همراه داشته باشد پس قرار نیست اتفاقی نسنجیده کام مردم را تلخ کند.
صرفه‌جویی سالانه بیش از ۷۴ میلیون لیتر بنزین
نخستین گام دولت سیزدهم در توسعه صنعت سی.ان.جی امضای قرارداد تولید ۴۵ هزار تاکسی و وانت دوگانه‌سوز بود تا با حمایت اعتباری ۲۰ میلیون دلاری و در یک دوره زمانی چهار ساله و با رویکرد مدیریت بهینه مصرف سوخت، صرفه‌جویی متوسط سالانه ۷۴ میلیون و ۵۰۰ هزار لیتر بنزین را رقم بزند.
صنعت نفت و پالایش طی دو سال اخیر با شیوع اپیدمی‌کرونا به شدت تحت تاثیر قرار گرفت. بزرگی ابعاد این اتفاق تا جایی پیش رفت که معادلات بازار عرضه و تقاضا را دچار نوسانات بلند‌مدت کرد. بازار نفت ایران نیز از این تغییر در امان نماند به ویژه آن‌که در صنعت پالایش در مجاورت ورود پیک‌های سریالی کرونا روند مصرف فرآورده‌ها از جمله بنزین و گازوئیل به عنوان دو سوخت کلیدی به شدت کاهش یافت.
درپی این تغییر رفتار بازار مصرف، مخازن ذخیره‌سازی با حجم زیادی از محموله‌های سوخت روبه‌رو شد؛ به گونه‌ای که برای نگهداری از این حجم مازاد به واسطه کرونا و کاهش مصرف، انبارهای ذخیره‌سازی نفت نیز به کمک بنزین و گازوئیل تولیدی پالایشگاه‌ها آمد.
طبیعی بود در اوضاعی که روند تولید در جریان بود و بازار مصرف تمایلی به سوزاندن فرآورده‌ها نداشت، برای این‌که بازار فرآورده‌هایی مانند بنزین و گازوئیل راکد نماند تولیدات به سمت بازارهای صادراتی هدایت شوند تا از این کانال راه درآمدهای ارزی برای کشور فعال شود.
حال با گذشت دو سال از ورود کرونا و باتوجه به ایمنی انجام شده در سطح کشور میزان مصرف بنزین نه تنها به سطح پیشین خود باز خواهد گشت بلکه با یک افزایش فاحش از ۹۰ میلیون لیتر امروز به اذعان وزیر نفت تا ۱۲۰ میلیون لیتر در روز هم خواهد رسید و دیگر فرصتی که تا پیش از این با محدودیت‌های شبانه در ترددها برای صادرات ایجاد شده بود، باقی نخواهد ماند و حتی زنگ هشدار واردات را نیز به صدا در خواهد آورد.
دراین شرایط می‌توان با مدیریت اصولی در مصرف سوخت از وقوع اتفاقاتی که چه به لحاظ اقتصادی و چه سیاسی به نفع کشور و ملت نیست، ممانعت کرد. باتوجه به جایگاه کشور در منطقه و بازارهای جهانی آن که رتبه دوم منابع گازی را پس از روسیه به خود اختصاص داده است به لحاظ اقتصادی می‌توان با ایجاد یک نقشه راه هم برای نفع اقتصاد خانوارها و هم به نفع اقتصاد کلان کشور قدم‌های موثری برداشت.
سی. ان. جی آینده سوخت کشور را تضمین می‌کند
توسعه صنعت سی.ان.جی از جمله راهکارهایی است که می‌تواند آینده سوخت کشور را به صورتی ویژه‌تر ضمانت کند. تمرکز وزارت نفت و شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی در تبدیل کارگاهی و همچنین تولید کارخانه‌ای خودروها خود موید این مطلب است. لازم به ذکر است که براساس مصوبه شورای اقتصاد تاکنون از یک میلیون و ۲۰۶ هزار خودرو، حدود ۱۵۸ هزار تبدیل کارگاهی شده است و ثبت‌نام جهت تبدیل کارگاهی همچنان ادامه دارد.
درحال حاضر مقرر شده تا از محل بند «ق» تبصره دوازده بودجه، در این قرارداد به ازای هر خودرو تاکسی ۴۲۵ دلار و وانت ۵۰۵ دلار حمایت ارزی صورت بگیرد که با احتساب ۴۰ هزار خودروی تاکسی و ۵ هزار خودروی وانت، میزان حمایت اعتباری رقمی درحدود ۲۰ میلیون دلار خواهد شد.
باتوجه به این‌که زمان اجرای این قرارداد ۸ ماهه است تا اواخر مرداد ماه سال آینده ۴۵ هزار خودروی دوگانه‌سوز به بازار عرضه خواهد شد. با عرضه این خودروها در بازار در سال نخست حدود ۵۸ میلیون لیتر و در سال‌های بعدی ۸۰ میلیون لیتر بنزین صرفه‌جویی می‌شود که در مجموعِ ۴ سال به رقمی در حدود ۳۰۰میلیون لیتر می‌رسد؛ به عبارت دیگر به صورت میانگین سالانه ۷۴میلیون و ۵۰۰ هزار لیتر بنزین صرفه‌جویی می‌شود.
گروه اقتصاد روزنامه جام جم
منبع : https://jamejamonline.ir/portal/newsview/49123
