بسیاری معتقدند کاهش قیمت ارز نمی‌تواند تاثیر آنی و لحظه‌ای بر قیمت کالاها بگذارد و آنها را کاهش دهد. رییس کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق بازرگانی ایران نیز یکی از افرادی است که به این نکته اشاره کرد و گفت: شرایط پیچیده‌ای که اقتصاد کشور با آن روبرو است، هرگونه تاثیر لحظه‌ای بر قیمت نهایی کالاها را از بین می‌برد.
با روند کاهشی نوسانات نرخ ارز از ابتدای سال جاری و ثبات نرخ‌ها، فضای اقتصادی کشور با این سوال مواجه است که «چرا مقدمات ثبات نرخ کالاها و حتی کاهش قیمت آغاز نشده است؟» این ابهام بزرگ در بازار لوازم خانگی، تلفن همراه، صوتی و تصویری و حتی برخی کالاهای خوراکی بیشتر است. به تناسب آن، بسیاری با تکیه بر تئوری مورد علاقه اقتصاددانان موسوم به «چسبندگی قیمت‌ها» از تخلیه حباب قیمتی کالاها به واسطه شوک ارزی وارد شده در یک بازه زمانی طولانی‌مدت صحبت می‌کنند؛ اما با توجه به تحولات بازار به نظر می‌رسد دلایلی دیگر نیز برای باقی ماندن قیمت‌های پیشین و حتی افزایش قیمت برخی کالاها وجود داشته باشد.
به گزارش تجارت‌نیوز، نوسانات نرخ دلار از نیمه اول سال گذشته، موجب شوک‌های قیمتی در بازارهای مختلف کالایی شد. این شوک‌ها در برخی بازارها بیشتر و در برخی دیگر کمتر بود. اما افزایش نرخ ارز به مانند اهرم فشار قیمت کالاها را بر مدار افزایشی قرار داد. حال آنکه با کاهش نرخ ارز و ورود قیمت آن به کانال ۱۲ هزار تومان، قیمت کالاهای افزایش یافته، پایین نیامد. از سوی دیگر مسئولان و مدیران دولتی با انواع بخشنامه و دستورالعمل و سازمان تعزیرات نیز با ابزارهای شبه‌تنبیهی سعی در کنترل بازار کالاها داشتند و تلاش‌هایی برای کاهش هرچند کم قیمت در بازار داشتند. با این همه حالا که ثبات نرخ ارز در بازار دیده می‌شود باید بپرسیم «آیا زمان تخلیه حباب قیمت کالاها فرا نرسیده است؟»
پیامد افزایش نرخ ارز، تورم است
افزایش هزینه‌های تولید و مواد اولیه، نبود تقاضا برای کالاها و کاهش قدرت خرید مردم از جمله پیامدهای افزایش نرخ ارز بر متغیرهای خرد و کلان اقتصادی است. در یک سال گذشته شوک‌های قیمتی در بازار ارز، پیامدهایی بر بازار کالاها داشته است. یکی از این پیامدها تورم شدید در بازارهایی است که به صورت مستقیم با زندگی مردم سروکار دارند که این امر نیز می‌تواند اثرات روانی بر زندگی افراد بگذارد و فشار اقتصادی را تشدید کند.
وابستگی اقتصاد ایران به نرخ ارز، از وابستگی صنایع به واردات مواد اولیه و کالاهای سرمایه‌ای نشات می‌گیرد که هرگونه افزایشی در نرخ ارز، نرخ نهایی کالاها را نیز دستخوش تغییر می‌کند. کاهش میزان فروش، رکود موجود و پایین آمدن گردش مالی و نقدینگی فعالان اقتصادی سبب شده فضای پر از ابهام در بازارها حاکم باشد. فضایی که در ادبیات اقتصادی با عنوان «عدم قطعیت» از آن یاد می‌شود.
تولید از نرخ ارز نیمایی تبعیت می‌کند
«کاهش نرخ ارز، کالاها را ارزان نمی‌کند». این نکته‌ای است که محمدرضا غزنوی، سخنگوی انجمن صنفی تولیدکنندگان لوازم خانگی به آن تاکید دارد. او دلیل این امر را استفاده صنایع از ارز با نرخ نیمایی می‌داند که در ماه‌های اخیر افزایش داشته است. به گفته او اگر قیمت لوازم خانگی متناسب با نرخ ارز آزاد تغییر می‌کرد، در حال حاضر قیمت این کالا باید سه برابر قیمت‌های سال گذشته می‌شد، اما استفاده از ارز نیمایی باعث شد که قیمت لوازم خانگی نسبت به سال گذشته ۸۰ تا ۱۲۰ درصد افزایش داشته باشد.
غلامرضا بخشی‌زاده، رییس اتحادیه لوازم یدکی خودرو نیز بر این موضوع تاکید دارد که تولید قطعات و لوازم یدکی با استفاده از کالاهایی انجام می‌شود که با نرخ ارز سامانه «نیما» وارد شده‌اند. به گفته وی همین موضوع موجب می‌شود آن‌طور که انتظار می‌رود قیمت‌ها کاهش نیابد.
بخشی‌زاده شرایط فعلی کشور را نسبت به سال ۹۷ و بعد از بحران ارزی، بهبود یافته ارزیابی کرد. او در خصوص شرایط کشور پس از بحران ارزی می‌گوید: شرایط بعد از بحران ارزی اصلا خوب نبود. فعالان اقتصادی یک روز بر سر کار آمدند و دیدند که دارایی‌هایشان به بیش از نصف، کاهش ارزش پیدا کرده است. حتی برخی از تولیدکنندگان برای ایجاد نقدینگی و خرید و ثبت سفارش مجبور شدند کالاهای خود را بدون سود به فروش رسانند.
او در خصوص انتظار ایجاد شده برای کاهش قیمت کالاها به دلیل کاهش قیمت ارز نیز گفت: توقعی که برای کاهش قیمت در جامعه ایجاد شده باید متناسب با شرایط کشور باشد. اطمینان از آینده کم شده و اگر برای کالایی مشتری پیدا شود، فروشندگان به قیمت روز، کالا را می‌فروشند تا جلوی زیان احتمالی در آینده را بگیرند. از سوی دیگر تنها نرخ ارز بر قیمت کالاها تاثیر ندارد بلکه تحریم‌ها و مشکل در واردات نیز باعث افزایش هزینه‌های تولید و فشار به افراد فعال در این صنف می‌شود.
بخشی‌زاده در خصوص ثبت سفارش و بهبود روند واردات مواد اولیه نیز خاطرنشان کرد که روند ثبت سفارش‌ها به خوبی انجام می‌شود و مشکلی از این بابت وجود ندارد. امیدواریم بخشنامه‌های یک شبه در خصوص ثبت سفارش‌ها و واردات صادر نشود تا بتوان به تعادلی در بازار لوازم یدکی برسیم.
پدرام سلطانی، نایب‌رییس اتاق بازرگانی نیز به اثرگذاری سامانه نیما بر قیمت کالاها اشاره کرد و گفت: قیمت کالاها بیش از آنکه به نرخ بازار آزاد وابسته باشد، از نرخ تعیین شده در سامانه نیما تاثیر می‌پذیرد و نرخی که در این سامانه تعیین شده، در نهایت برای تولیدکنندگان اثربخشی اصلی را دارد. او با اشاره به روند صعودی نرخ ارز در سامانه نیما در دو ماه گذشته گفت: این سامانه در هفته‌هایی که گذشت هرگز روال نزولی نداشته و از این رو نمی‌توان انتظار داشت کالایی که دو ماه پیش و با قیمت بالای ارز تولید شده، ناگهان کاهش قیمت داشته باشد.
نایب‌رییس اتاق بازرگانی معتقد است با افزایش هزینه کالاهای وارداتی که با دلار سامانه نیما وارد می‌شوند، طبیعی است قیمت کالاها در کشور همچنان نسبت به گذشته بالا بوده و گران‌تر باشد. اما مرتضی میری، رییس اتحادیه فروشندگان لوازم خانگی نظر دیگری دارد. او معتقد است مواد اولیه تولید لوازم خانگی با ارز نیمایی در کشور تامین می‌شود و نوسان نرخ ارز نباید بر قیمت محصول نهایی تاثیرگذار باشد اما برخی کارخانجات در زمان افزایش نرخ ارز، به لحظه قیمت محصولات را افزایش می‌دهند اما در زمان کاهش نرخ ارز این اتفاق نمی‌افتد.
قیمت یک کالا به عوامل مختلفی بستگی دارد
حبیب‌الله انصاری، دبیر انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان لوازم خانگی کاهش قیمت چه در صنعت لوازم خانگی و چه صنایع دیگر را در گرو کاهش تمام عوامل تشکیل‌دهنده قیمت می‌داند. او در این خصوص می‌گوید: قیمت، یک پدیده اقتصادی است که تابع همه عوامل تشکیل‌دهنده آن محصول است. این عوامل عبارت از قیمت تمام‌شده برای تامین مواد اولیه به دلار، سودی که تولیدکننده برای کار خود در نظر می‌گیرد و…. است.
او در خصوص سود محاسبه شده توسط تولیدکنندگان گفت: البته تولیدکنندگان همواره به وضعیت بازار برای تعیین سود توجه و تحت شرایط رقابتی سود را تعیین می‌کنند؛ برخی دو درصد و عده‌ای نیز چهار درصد سود را برای کالاهای خود لحاظ می‌کنند. اما نباید از این نکته غافل شد که با توجه به تورم و تضعیف قدرت خرید، تولیدکننده به دنبال این است که شرایط به گونه‌ای پیش رود که بتواند قیمت‌های کالاهایش را کاهش داده تا هم قدرت خرید در مردم ایجاد شود و هم فروشنده به نقدینگی مورد نظر خود برسد.
انصاری معتقد است تولیدکنندگان با توجه به وضعیتی که در کشور موجود است، نه تنها گران‌فروشی نمیی‌کنند بلکه با قیمت سربه‌سر و حداقل سود کالا را عرضه می‌کنند چراکه قدرت خریدی برای تقاضا کالاها وجود ندارد.
او در خصوص کاهش قیمت کالاها به دلیل کاهش قیمت دلار نیز گفت: مسلم است وقتی قیمت ارز کاهش یابد بر تامین مواد اولیه و قطعاتی که باید به کشور وارد شود، اثر می‌گذارد.
بنابراین اگر زمینه‌هایی برای تامین مواد اولیه چه برای آنهایی که نیاز به مواد اولیه خارجی دارند و چه آنهایی که در داخل تهیه می‌کنند، فراهم شود تا با صرف هزینه کمتری آنها را تامین کنند، مسلما قیمت هم کاهش می‌یابد. در واقع اگر قیمت مواد اولیه‌ای مانند مس، فولاد و آلومینیوم و قیمت دلار برای ثبت سفارش کالا کاهش یابد و از سوی دیگر پروسه ثبت سفارش‌ها نیز کوتاه‌تر شود، قطعا شاهد تاثیر آن بر قیمت کالاها خواهیم بود.
دبیر انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان لوازم خانگی یکی از مسائل امروز واحدهای تولیدی را نقدینگی عنوان کرد و در این خصوص گفت: تولیدکنندگان به دنبال این هستند تا تولیدات‌شان در بازار تقاضا داشته باشد تا از این طریق بتوانند به نقدینگی مورد نظرشان برسند و پروسه تولیدشان همچنان ادامه یابد. او در پاسخ به اینکه چرا با وجود کاهش نرخ ارز نسبت به پارسال اما قیمت لوازم خانگی تغییری نکرد گفت: مسلما اگر کاهشی در نرخ ارز ایجاد شود باید خودش را در ثبت سفارش تامین مواد اولیه نشان دهد. اگر این اتفاق بیفتد تولیدکنندگان قیمت تمام شده‌شان که بستگی به قیمت مواد اولیه داخلی و خارجی و قیمت ارز دارد را کم می‌کنند.
کاهش قیمت‌ها لحظه‌ای نیست
بسیاری معتقدند کاهش قیمت ارز نمی‌تواند تاثیر آنی و لحظه‌ای بر قیمت کالاها بگذارد و آنها را کاهش دهد. خسرو فروغان گران‌سایه، رییس کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق بازرگانی ایران نیز یکی از افرادی است که به این نکته اشاره کرد و گفت: شرایط پیچیده‌ای که اقتصاد کشور با آن روبرو است، هرگونه تاثیر لحظه‌ای بر قیمت نهایی کالاها را از بین می‌برد.
گران‌سایه جو روانی که بازار را تحت سیطره خود قرار داده، مهم‌ترین عامل عدم کاهش قیمت کالاها در پی کاهش نرخ ارز می‌داند. به نظر رییس کمیسیون بازرگانی اتاق بازرگانی وقتی یک بازار نگاه مثبتی به آینده نداشته باشد، هر خبر منفی مانند نوسان دلار می‌تواند تعادل را بر هم زند اما خبرهای مثبتی همچون کاهش نرخ ارز تاثیر آنی بر پایین آمدن قیمت‌ها نخواهد داشت.
اما نکته دیگری که گران‌سایه بر آن تاکید داشت نامشخص بودن آینده قیمت‌ها در بازار است. او در توضیح این نکته گفت: وقتی یک فعال اقتصادی نتواند تشخیص دهد چرا ارز کاهش یا افزایش قیمت داشته، قاعدتا نمی‌تواند تحلیل کند که در آینده نرخ به کدام سمت خواهد رفت و این بلاتکلیفی قطعا به ضرر تمام فعالان بازار است.
رییس کمیسیون بازرگانی داخلی اتاق بازرگانی ایران سوال مهم پیش روی تولیدکنندگان را این می‌داند که اگر تولیدکننده یا فروشنده‌ای نرخ فروش مواد اولیه و قیمت نهایی کالاهای خود را به بهانه کاهش قیمت ارز، کاهش دهد، با افزایش دوباره قیمت دلار باید با چه نرخی بفروشد، می‌داند؟ نتیجه‌گیری گران‌سایه از پاسخ این سوال این است که تولیدکنندگان و فروشندگان در برابر هر کاهش قیمتی به بهانه نامعلوم بودن آینده مقاومت می‌کنند.
در بازار رایانه
یک فروشنده قطعات رایانه در خصوص وضعیت موجود در بازار گفت: قیمت کالاهای ما بسیار به دلار وابسته است. از آنجایی که این کالاها از چین و دوبی وارد شده و به یوآن و درهم تسویه می‌شود، هر نوسانی که در قیمت دلار اتفاق بیفتد، بر سایر ارزها نیز تاثیرگذار خواهد بود. بنابراین نمی‌توان ادعا کرد چون از چین وارد می‌شود و پول آن با یوآن تسویه می‌شود، پس نباید قیمت قطعات کامپیوتر بالا رود.
اما نکته دومی که این فروشنده به آن اشاره کرد، مشکل در واردات قطعات و صدور بخشنامه‌های یک‌شبه در ممنوعیت یا آزادی واردات بود. او در این خصوص گفت: بسیاری از فروشندگان تمایل به فروش دارند چرا که به نقدینگی آن برای سفارش قطعات جدید نیاز دارند. اما با توجه به شرایط کشور و مشکل در واردات، معتقد است باید جنسی که در مغازه‌اش وجود دارد به قیمت خوبی بفروشد چون ممکن است نتواند سفارشی را ثبت کند.
کاهش قیمت‌ها تنها به قیمت دلار بستگی ندارد
تحریم، نداشتن روابط بانکی با سایر کشورها و آینده نامطمئن بازار سبب شده تقاضا برای ارز به‌شدت کاهش یابد. از سوی دیگر با کاهش قیمت ارز قیمت محصولات کم نشد. چرا که فروشندگان معتقد هستند کالا را گران خریده‌اند و فروش این کالا حداقل باید هزینه‌های صرف شده برای خریدش را پوشش دهد، به همین دلیل نسبت به کاهش قیمت مقاومت‌هایی ایجاد می‌شود.
اما پایین نیامدن قیمت کالاها دلیل دیگری نیز دارد و آن نامشخص بودن افق آتی بازار ارز است. در تیرماه نرخ دلار در کانال‌های ۱۰ و ۱۱ هزار تومان نوسان داشت اما روز گذشته به کانال ۱۲ هزار تومان وارد شد. همین امر توان فروشندگان و فعالان بازار را نسبت به پیش‌بینی آینده دچار مشکل می‌کند پس سعی در حفظ کالاهای فعلی‌شان دارند.
اما نکته دیگری که بر عدم کاهش قیمت‌ها به واسطه کاهش دلار تاثیرگذار است، عدم تصمیم‌گیری در فضای پر از ابهام اقتصاد ایران است.
شاید این اظهارنظر پدرام سلطانی، نایب‌رییس اتاق تهران بهترین توصیف از شریط فعلی باشد که می‌گوید: در شرایط نوسان یکی از مهم‌ترین اتقافاتی که رخ می‌دهد، عدم واکنش قیمت کالاها خواهد بود، زیرا تولیدکننده نمی‌داند اتفاقات رخ داده تا چه زمانی و به چه شکلی ادامه خواهند یافت.
منبع: اعتماد
