تسویه حساب و یا اصلا تصفیه حساب چیست؟ نحوه ی تسویه حساب کارگران چگونه است؟ دیوان عدالت اداری چه رای را صادر کرد؟ دیوان عدالت اداری در رأی ایجاد رویه مقرر کرد در صورت اختلاف بین کارفرما و کارگر در پرداخت دستمزد و حقوق کارگر، صرف ارائه برگ تسویه حساب کافی نیست و کارفرما باید مستندات لازم جهت پرداخت حق و حقوق کارگری را به مراجع رسیدگی کننده ارائه کند. همچنین فرم تسویه حساب چیست؟ و در زمان اتمام قرارداد کار پرسنل چه باید کرد؟ برای پاسخ کامل به سوالات فوق در این مقاله همراه ما باشید.
تسویه حساب و یا تصفیه حساب چیست؟
تسویه به معنی برابر ساختن و مساوی ساختن است. تصفیه به معنی صاف کردن است. حالا در مورد پرداخت حقوق و مزایای کارگران و در حوزه بالادستی حسابداری اصطلاح تسویه حساب درست است یا تصفیه حساب جای بحث است.در تسویه حساب بستانکاری و بدهکاری طرفین موازنه شده و رابطه کاری و مالی ادامه می یابد.در پایان رابطه کاری و یا قرارداد با پرداخت هرگونه بدهکاری و یا دریافت هرگونه بستانکاری حساب و کتاب را صاف می کنند. بنابراین هر دو اصطلاح تسویه حساب و تصفیه حساب کاربرد خاص خود را دارد.
تسویه حساب کارگران و تصفیه حساب کارگران چگونه انجام می گیرد؟
اساس رابطه مالی بین کارگر و کارفرما
رابطه کارگر و کارفرما در کارگاه قراردادی است کتبی و یا شفاهی بین کارگر و کارفرما که برابر با مواد ۲ و ۳ قانون کار برقرار شده و در این رابطه کارگر در قبال دریافت مزد به دستور کارفرما کار انجام می دهد.در داخل تعریف فوق دو عبارت جلب توجه می کند ۱- انجام کار ۲-دریافت مزد. انجام کار و دریافت مزد می شوند دو ستون بستانکاری و بدهکاری رابطه کار فی مابین کارگر و کارفرما. یعنی کارگر با انجام کار از کارفرما بستانکار می شود و یا از سمت دیگر کارفرما پس از انجام کارگر به وی بدهکار می شود.در رابطه کاری فوق مدت هم وجود دارد. مدت قرارداد شفاهی و یا کتبی کار کارگر ممکن است از چند ساعت تا چندین سال به طول بیانجامد. در کارهای کوتاه مدت مانند نظافت یکبار دفتر کار قرارداد کار به طور موقت و کوتاه مدت بوده و در برخی کارها که جنبه مستمر دارند مانند کار در شرکت تولید خودرو ممکن است مدت قرارداد تا ۳۰ سال هم باشد. در کارهای کوتاه مدت و کمتر از یک ماه معمولا بلافاصله بعد از اتمام کار کارفرما تسویه حساب کارگران را انجام نموده و تمام می شود. در کارهای طولانی و بیش از یک ماه برابر با ماده ۳۷ قانون کار حقوق و مزایای ماهیانه پرداخت می شود و در پایان سال مزایای سالیانه پرداخت می شود و در اتمام رابطه کاری مزایای آخر خدمت پرداخت می شود. در این حالت متوجه می شویم که در طول اشتغال تسویه حساب های ماهیانه و تسویه حساب های سالیانه صورت می گیرد و در اتمام قراردادکار و قطع رابطه کاری تصفیه حساب صورت می گیرد.
زمان تسویه حساب کارگران و تصفیه حساب کارگران
زمان تصفیه حساب کارگر: همانگونه که در قسمت قبل اشاره شد زمان تصفیه حساب در اتمام قرارداد کار است. اگر قرارداد کار موقت باشد و پس از اتمام آن مجدد تمدید شود در اتمام هر قرارداد کار موقت تصفیه حساب صورت می پذیرد.
زمان تسویه حساب کارگر: قانون کار برای هر روز کارگر مزد مشخص کرده و جمع مزد ۳۰ یا ۳۱ روزه و ماهیانه کارگر را حقوق نامیده است. علاوه بر مزد و حقوق مزایایی مانند حق مسکن، بن کارگری، حق خواربار، حق اولاد را نیز ماهیانه استحقاق کارگر دانسته است. در طول سال نیز عیدی و پاداش سالیانه کارگران و مرخصی استحقاقی کارگران را مشخص نموده است. در نهایت کارفرما را مکلف نموده هنگام اتمام قرارداد کار مزایای پایان کار – سنوات خدمت – معادل یک ماه آخرین حقوق را نیز به کارگران پرداخت نماید.پس زمان تسویه حساب کارگران به صورت تسویه حساب ماهیانه، تسویه حساب سالیانه خواهد بود.
ریز حقوق ومزایای کارگران چقدر است؟
پس از مشخص شدن موضوع سوال این جاست که برای هر یک از حقوق و مزایای کارگران که گفته شد چه مبلغی تعلق می گیرد؟ آیا می توان با کارگر به مبلغ خاصی توافق کرد؟ (پاسخ در ادامه مقاله) چه مزایایی برای شرایط کاری مختلف باید به حقوق کارگر اضافه شود؟ شب کاری، اضافه کاری، نوبت کاری، جمعه کاری و …تاثیر مدرک تحصیلی کارگر در حقوق وی چقدر است؟ سابقه کار چه تاثیری در حقوق کارگر دارد؟ و سوالات زیاد دیگر. قانون کار در مواد مختلف حقوق و مزایای کارگر را مشخص نموده است و هرگونه توافق به کمتر از مقادیر مشخص شده در قانون کار باطل است. پس نمی توان به حقوقی کمتر از حقوق قانون کار توافق کرد.
نحوه تسویه حساب کارگران
برای تسویه حساب و یا تصفیه حساب سند شامل تمام حقوق و مزایای آن مقطع مثلا ماهیانه و یا سالیانه تنظیم می شود و مبلغ معادل فرم تسویه حساب ترجیحا در حساب بانکی واریز شود و به امضای کارگر برسد. در صورت واریز حقوق به بانک سند بانکی معادل امضای کارگر خواهد بود که در کارگاه های بزرگ این کار انجام می شود.
از نظر دیوان عدالت اداری فرم تسویه حساب با کارگر چگونه باید باشد؟
ارائه برگ تسویه حساب کارفرما با کارگر بدون سند پرداخت کافی نیست. اگر در اینترنت یک جستجوی ساده انجام دهید انواع مختلف برگه تسویه حساب را می‌توانید پیدا کنید و قطعا می‌دانید اگر در فرم تسویه حساب پارامترهای محاسباتی لحاظ شده باشد و جزییات کامل‌تر نمایش داده شود بازهم نمی توان به آن استناد قانونی کرد. چون در کنار رعایت تمام موارد یک مورد مهم باقی می‌ماند و آن هم سند پرداخت تسویه حساب است. حتی اقرارنامه دفاتر اسناد رسمی هم نمی تواند جای مستنداتی نظیر سند پرداخت را پرکند. با توجه افزایش شکایات کارگران از کارفرمایان در نهایت دیوان عدالت اداری در تاریخ ۲۱ فروردین ۱۳۹۷ اینگونه نظر و رأی خود را اعلام کرد: ارائه برگ تسویه حساب کارفرما با کارگر بدون سند پرداخت کافی نیست.
چرا دیوان عدالت اداری این رای را صادر کرد؟
- از نگاه دیوان عدالت اداری در صورت اختلاف بین کارفرما و کارگر در پرداخت دستمزد و حقوق کارگر، صرف ارائه برگ تسویه حساب کافی نیست و کارفرما باید مستندات لازم جهت پرداخت حق و حقوق کارگری را به مراجع رسیدگی کننده ارائه کند. در اینجا حسابداران و مدیران اداری باید توجه بیشتری به این موضوع داشته باشند و صرفا به اخذ امضا و اثر انگشت اکتفا ننمایند.
- با افزایش آمار شکایات متعدد کارگران به دیوان عدالت اداری در خصوص تسویه حساب کارفرما با کارگر آمده است که پس از خاتمه قرار داد کار میان کارگر و کارفرما، برخی کارگران به موجب سند عادی یا سند اقرارنامه تنظیمی در دفاتر اسناد رسمی اعلام می‌کنند با کارفرما تسویه کرده‌اند و تمام حقوق و مزایای خود را دریافت نموده‌اند. برخی هیأت های حل اختلاف ادارات تعاون، کار و رفاه اجتماعی نیز با استناد به این اسناد، تسویه حساب را قابل قبول دانسته و شکایات بعدی کارگران را در این خصوص رد کرده‌اند و حکم به رد شکایت کارگران صادر می کردند، در حالی که کارگران اظهار داشتند برگه تسویه حساب بنا به درخواست کارفرما در ابتدای کار یا حین کار و بدون دریافت حقوق و مزایا از آنها اخذ شده است. در اینجا تنها مدرک مستندی که می تواند برگه تسویه حساب را معتبر نماید سندی است که نشان دهد پرداخت انجام شده است. تصویر چک در وجه کارگر و یا پرینت واریزی توسط بانک یکی از مستندات قابل قبول محسوب می‌شود.
- پیرو شکایت های واصله به شعب دیوان عدالت اداری و صدور آرای مشابه مبنی بر ورود شکایت، هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با صدور رأی ایجاد وحدت رویه با تأیید آراء صادره مقرر کرد در زمان اختلاف بین کارفرما و کارگر در رابطه با پرداخت دستمزد و حقوق کارگر، صرف ارائه برگ تسویه حساب کافی نیست و کارفرما باید مستندات پرداخت را نیز ارائه کند.
- رأی دیوان عدالت اداری به استناد ماده ۹۰ قانون تشکیلات و آئین دادرسی دیوان عدالت اداری برای تمامی شعب دیوان، ادارات و اشخاص حقیقی و حقوقی مربوط لازم الاجرا است.
مستندات قانونی برای فرم تسویه حساب
تردیدی نیست فرم تسویه حساب بدون ارائه سند پرداخت، برای شاکی پایان کار یقین ایجاد نمیکند، چراکه اخذ اقرار با استفاده از ضعف نفس کارگر ارزش ندارد، از طرف دیگر صرف داشتن این برگه به تنهایی دلالت بر اینکه کارفرما در مقابل کارگر بری ذمه است کافی نیست زیرا جهت حصول یقین دال بر پرداخت حق و حقوق و سنوات کارکرد کارگر بایستی سند پرداخت ارائه شود. مضافاً استناد به مدرکی که حکایت از اخذ اقرار به تسویه حساب کارگر نموده است فاقد اعتبار قانونی است و این امر زمانی اعتبار دارد که هیأت نسبت به اسناد مالی [پرداختی] کارفرما تحقیق و تفحص نموده و صحت آن را تصدیق نماید.
در زمان اتمام قرارداد کار پرسنل چه باید کرد؟
امری مهم در زمان اتمام قرارداد کار پرسنل و عدم تمدید قرارداد این است که کارگر اموال شرکت که در مدت خدمت در اختیار داشته به مسئول مربوطه تحویل دهد و در فرمی اموال و مدارک تحویل شده را مشخص و امضا نماید. سپس به قسمت امور اداری شرکت مراجعه و میزان حضور و خدمت خود را کامل مشخص نموده و تکلیف مرخصی های دریافتی، مرخصی استعلاجی، غیبت و… را روشن و بعد به حسابداری مراجعه کند. در این قسمت لازم است که این واحد اول حقوق و مزایای شخص را کامل محاسبه و بدهکاری و بستانکاری وی را مشخص کند.
برای تسویه حساب نیروی کار در پایان سال مالی نیاز به اجرای مفاد مطرح شده در قانون کار می‌باشد. ارائه این فرم هم یکی ازمواردی است که در اجرای این قوانین کمک خواهد نمود. در این فرم بیان می‌شود که نیروی کار چه میزان از مزد و مزایای خود را دریافت نموده است و یا چه میزانی را طلبکار است. بنابراین زمان تصفیه حساب هنگام اتمام قرارداد کار است. اگر قرارداد کار موقت باشد و پس از پایان مجدد تمدید شود در پایان هر قرارداد کار موقت تصفیه حساب انجام می‌شود.
مهدیه نعمتی
منبع : https://persianhesab.com/checkout-tab
