به عمل متوقف کردن و یا ترک شغل به دلیل بالا رفتن سن و یا قادر نبودن به ادامه کار، بازنشستگی می گویند. پایان این دوره خدمت و قوانین حقوق بازنشستگی در کشورهای مختلف متفاوت است. برای این که یک شخص بتواند از لحاظ قانونی در زمره بازنشستگان قرار بگیرد، باید در سال هایی که شاغل است حق بیمه معینی را پرداخت کند. با پرداخت حق بیمه شخص بازنشسته تا پایان عمر خود از حقوق بازنشستگی ماهانه ای برخوردار می شود. پس از فوت نیز حقوق بازنشستگی شخص به وراث قانونی تعلق می گیرد.
ادعاهای بسیاری از وجود حقوق بازنشستگی در دوران باستان توسط کشورهای مختلف از جمله روم و ایران وجود دارد. رد پای یکی از همین ادعاها را می توانیم در پژوهش های انجام شده بر روی امپراطوری هخامنشیان مشاهده کنیم. بر طبق نظر بیشتر پژوهشگران و سنگ نوشته ها، در دوران هخامنشی مردم از حقوق اساسی مدرنی که امروزه در جهان اجرا می شود، بهره می برده اند. اما پایه های قوانین امروز بازنشستگی را می توان در قرن های ۱۸ و ۱۹ اروپا به ویژه انگلستان و آلمان جست و جو کرد. همانند بسیاری از پدیده های نوین دیگر، اولین گروه تحت پوشش بازنشستگی نیز نظامیان بوده اند.
ورود قوانین اولیه بازنشستگی به ایران در سده اخیر به دوران مشروطه باز می گردد. این قانون که در مجلس اول به تصویت رسیده بود قانون وظایف نام داشت. بر اساس قانون وظایف پس از فوت بازنشسته بیمه شده، وراث قانونی وی شامل پدر، مادر، همسر، فرزندان، و یا نوادگان تحت تکفل جمعا نصف حقوق شخص متوفی را دریافت می کنند. در این قانون فقط در صورت فوت کارمند خانواده وی می توانستند از حقوق بازنشستگی برخوردار شوند. یعنی کارمند بازنشسته و یا از کار افتاده هیچ گونه حقوق بازنشستگی برای گذران زندگی دریافت نمی کرد. سرانجام اولین قوانین پیدایش نظام بازنشستگی در آذر ماه سال ۱۳۰۱ در ایران وضع شد.
قوانین حقوق بازنشستگی در ایران
در ایران سازمان تامین اجتماعی متولی امر بازنشستگی محسوب می شود. بازنشستگی می تواند به یکی از سه دلیل ذیل باشد.
۱- کهولت سن:
بیمه شده به سن بالا یا سقف سنی در قوانین تامین اجتماعی برسد.
۲- مشاغل سخت:
اشتغال به کارهای سخت و زیان آوری که بیمه شده زودتر از موعد توان خود را از دست می دهد.
۳- شرایط سیاسی، اجتماعی و اقتصادی:
گاهی با تورم نیروی کار و یا بحران بیکاری گسترده، دولت تصمیم به بازنشستگی زود تر از موعد می گیرد.
در شرایط عادی برای بازنشسته شدن افراد تحت پوشش بیمه تامین اجتماعی دو شرط اصلی وجود دارد:
سن بیمه شده
حداکثر سن بازنشستگی برای آقایان ۶۰ و برای خانم ها ۵۵ سال در نظر گرفته شده است. بازنشستگی در این سنین دارای قوانینی در سال های پرداخت حق بیمه است.
پرداخت حق بیمه به میزان تعیین شده در قانون به تناسب سن
بازنشستگی با ۳۵ سال سابقه
هر فردی شاغلی که ۳۵ سال سابقه پرداخت حق بیمه تامین اجتماعی را داشته باشد، بدون هیچ گونه محدودیت سنی می تواند تقاضای بازنشستگی نماید. در سال ۱۳۹۷ شاهد اجباری شدن بازنشستگی پس از این مدت نیز بوده ایم. خانم ها با سن حداقل ۴۲ سال نیز با ۲۰ سال سابقه قادر به بازنشستگی پیش از موعد خواهند بود.
بازنشستگی با ۱۰ سال سابقه
بر اساس این قانون افرادی که به سقف سنی مجاز (آقایان ۶۰ و خانم ها ۵۵ سال) رسیده و سابقه پرداخت ۱۰ سال یا بیشتر حق بیمه را نیز دارا باشند، می توانند بازنشسته شوند. افرادی در این سنین که دارای کسری در سنوات حق بیمه خود هستند می توانند کسری سنوات ۱۰ ساله را به صورت یک جا پرداخت و از مزایای بازنشستگی و حقوق بازنشستگی بهره مند شوند. لازم به ذکر است که حقوق بازنشستگی در صورت دارا بودن ۱۰ سال سابقه بسیار ناچیز است و پیشنهاد می شود که بیمه شدگان سوابق خود را به حداقل ۲۰ سال برسانند.
بازنشستگی با ۳۰ سال سابقه
کسانی که دارای ۳۰ سال سابقه پرداخت حق بیمه هستند و به سن ۵۰ سال در آقایان و ۴۵ سال تمام در خانم ها رسیده باشند، می توانند تقاضای بازنشستگی کنند.
بازنشستگی در مشاغل سخت و زیان آور
هر شخصی که به صورت متوالی ۲۰ و یا ۲۵ سال در مشاغل سخت و زیان آور مشخص شده در قانون، فعالیت و حق بیمه پرداخت نماید؛ بدون هیچ گونه شرط سنی می تواند بازنشسته شود.
اهمیت حقوق بازنشستگی
سیستم بازنشستگی یکی از اصلی ترین فاکتورهای رفاه اجتماعی در دنیای امروز به حساب می آید. با این که قوانین، مزایا و حقوق بازنشستگی در هر کشوری متفاوت از کشورهای دیگر است. مباحث سلامت روانی، درآمد و روابط اجتماعی سالمندان، ۳ مشخصه ای هستند که با بررسی آن ها می توان به سطح رفاه اجتماعی بازنشستگان یک کشور پی برد. رفاه این قشر مهم از آن جایی مشخص است که جمعیت قابل توجهی از جامعه کشور ما را در بر می گیرند. بر اساس پژوهش ها بازنشستگی نه تنها دوران کم هزینه ای نیست بلکه می تواند بسیار پر هزینه نیز باشد. هزینه های فرزندان از تحصیل گرفته تا ازدواج و هزینه های پزشکی بیمه شده و همسرش در سنین بالا از جمله هزینه های این دوران به شمار می رود. علاوه بر این که دولت ها باید برای رفاه و سلامت روانی جامعه خود در پی فراهم کردن شرایط بازنشستگی برای تمام اقشار باشند، خود اشخاص نیز می توانند با کمی آینده نگری گام های موثری در این راه بردارند.
روش های افزایش حقوق بازنشستگی
همان طور که پیشتر ذکر شد متولی امر بازنشستگی در کشور ما سازمان تامین اجتماعی است. میزان حقوق بازنشستگی دریافتی نیز با توجه به قوانین این سازمان و به تناسب حق بیمه شخص محاسبه و پرداخت می شود. سوالی که در بیشتر موارد برای کسانی که در آستانه بازنشستگی پیش می آید این است که آیا روشی برای افزایش میزان حقوق بازنشستگی وجود دارد؟ در پاسخ به این سوال می توان به دو روش بسیار ساده اشاره کرد. روش های افزایش حقوق بازنشستگی که می تواند زندگی شخص بازنشسته و خانواده اش را دگرگون کند، تنها به کمی دوراندیشی نیاز دارد.
روش اول ؛ افزایش حق بیمه پرداختی به تامین اجتماعی در ۵ سال آخر
محاسبه حقوق بازنشستگی در سازمان تامین اجتماعی رابطه مستقیمی با سمت شغلی، حقوق ماهانه و به طبع آن حق بیمه دارد. یعنی هر چه سمت شغلی شخص بالاتر باشد، حقوق بیشتری دریافت و به همان میزان حق بیمه بیشتری پرداخت می کنند. هرچه حقوق ماهانه در سال های اخر خدمت بیشتر باشد، حقوق بازنشستگی بیشتر محاسبه می شود. از آن جایی که عده ای برای افزایش حقوق بازنشستگی به صورت غیر واقعی در سال آخر خدمت حق بیمه بیشتری پرداخت می کردند؛ سازمان تامین اجتماعی در هنگام بازنشستگی ابتدا حقوق دو سال آخر و در صورت نیاز حقوق پنج سال آخر بیمه شده را در نظر می گیرند. لازم به ذکر است که در این روش بیمه شده به دلخواه نمی تواند حق بیمه خود را افزایش دهد و تنها افزایش سالانه حداکثر ۳۰ درصد حق بیمه مورد قبول سازمان تامین اجتماعی می باشد .
روش دوم ؛ ثبت نام در طرح های بیمه عمر و سرمایه گذاری
در این روش فرد می تواند با خرید انواع بیمه های عمر و سرمایه گذاری، حقوق بازنشستگی خود را تا چندین برابر افزایش دهد. این نوع از بیمه ها علاوه بر حقوق بازنشستگی، بیماری های خاص، از کار افتادگی و فوت را تحت پوشش قرار می دهند. قرارداد بیمه عمر و سرمایه گذاری می تواند از ۱۰ سال به بالا، تا سقف ۷۰ سالگی بیمه شده باشد. برتری افزایش حقوق بازنشستگی به این روش به جای افزایش حق بیمه تامین اجتماعی از آن جایی است که بیمه شده بدون محدودیت می تواند تا هر میزان حق بیمه پرداخت کند و به طبع آن حقوق بازنشستگی بیشتری دریافت نماید. همچنین در بیمه عمر سود دریافتی بیمه گزار به مراتب بالاتر از سود سالانه سازمان تامین اجتماعی است . با مشاوره پیش از خرید بیمه های عمر و سرمایه گذاری به راحتی می توان از تمامی جزییات مالی تا پایان مدت قرارداد اطلاع پیدا کرد.
منبع : https://bimemahan.com/blog/retirement
