به گزارش بنکر (Banker)، عملکرد متغیرهای کلان اقتصادی در خلال چند دهه گذشته گویای آن است که اقتصاد ایران میزبان همیشگی تورم بالا، بیکاری، کسری بودجه و نوسانات قابل ملاحظه در رشد اقتصادی بوده است. فشارهای وارده از ناحیه تحریمها در طول یک سال گذشته اما بر تب تند افزایش قیمتها افزوده و اقتصاد را وارد دور جدیدی از رکود تورمی کرده است.
برآوردها نشان میدهد که از زمان اعمال تحریمهای نفتی، توان فروش نفت کشور به میزان زیادی تقلیل یافته و صادرات نفت به سمت صفر شدن میل پیدا کرده است. تهی شدن ذخایر ارزی دولت از دلارهای نفتی به نگرانیها در خصوص کسری شدید بودجه دامن زده و دولت را در شناسایی منابع درآمدی برای این منظور ناکام گذاشته است.
پیشتر سیاستگذار رفتار اقتصادی خود را در قبال مبارزه با فرار مالیاتی و شناسایی کانالهای جدیدی درآمدی از محل مالیات تغییر داده بود. با این حال طبق گفتههای مسوولان دولتی درآمد حاصل از محل مالیاتها نمیتواند کفاف مخارج بیشمار دولت را بدهد.
گرانی ۳۰۰ درصدی.
بدیهی است افزایش قیمت سوخت سیاستی بهینه در جهت افزایش درآمدهای دولت باشد به طوری که عایدی دولت از محل افزایش ۳۰۰ درصدی قیمت بنزین میتواند جبرانی بر کسری شدید بودجه دولت باشد. در عین حال سیاستگذار را قادر میسازد بخشی از عایدی ناشی از آن را صرف حمایتهای معیشتی از خانوارهای کمدرآمد کند.
اما بحث اصلاح سیستم یارانهها به ماههای پیشرو به تصمیم دولت مبنی بر حذف یارانه نقدی سه دهک بالای درآمدی برمیگردد. مسوولان دولتی از همان ابتدا بر سهم بالای دهکهای بالای درآمدی از یارانههای انرژی تاکید داشتند و خواستار تغییر رویه سیاستی خود در پرداخت یارانههای پنهان بودند. براساس گزارش سازمان برنامه و بودجه، ثروتمندان در ایران ۲۳ برابر فقرا از یارانه بنزین برخوردارند اما در عین حال که سیاستگذار با اعلام قیمتهای جدید انرژی میتواند بخشی از کسری بودجه خود را جبران کند در همین حال به نگرانیها در خصوص افزایش سطح عمومی قیمتها از محل آزادسازی قیمت حاملهای انرژی میافزاید.
طرح معیشتی دولت.
مطابق اعلام مسوولان دولتی، سیاستگذار قرار است بخشی از عایدی حاصل از افزایش قیمت سوخت را به گروههای کمبرخوردار اعطا کند. براساس اعلام دولت، طرح معیشتی جدید دولت سوای از سیاست پرداخت یارانه نقدی ۴۵ هزار و ۵۰۰ تومانی و در قالب بستههای نقدی جداگانه خواهد بود. بر این اساس در طرح جدید معیشتی دولت، به خانوارهای تکنفره ۵۵ هزار تومان، دو نفره ۱۰۳ هزار تومان، سه نفره ۱۳۸ هزار تومان، چهار نفره ۱۷۲ هزار تومان و پنج نفره و بیشتر ۲۰۵ هزار تومان ظرف یک هفته تا ۱۰ روز آینده پرداخت خواهد شد.
آنطور که محمدباقر نوبخت، رییس سازمان برنامهوبودجه میگوید: بیش از ۱۸ میلیون خانوار متشکل از ۶۰ میلیون نفر از جمله دریافتکنندگان بستههای حمایت معیشتی محسوب میشوند. در این راستا شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی موظف شد که همه منابع حاصل از این برنامه را در یک حساب مشخصی که با همین عنوان در خزانه افتتاح میشود، واریز کند همچنین وزارت رفاه موظف شد که لیست ۱۸ میلیون خانوار را آماده کند.
اما افزایش یک باره قیمت انرژی بدون اطلاع قبلی موجی از نگرانیها در خصوص جهش ناگهانی سطح قیمتها را به راه انداخته است. به نظر میرسد افزایش سطح عمومی قیمتها پیش از آنکه از محل افزایش قیمت سوخت باشد، ناشی از انتظارات تورمی جامعه خواهد بود. بر این اساس میتوان گفت بخشی از افزایش قیمتها در کوتاهمدت نتیجه جو روانی حاصل از افزایش یک باره قیمت سوخت خواهد بود، در عین حال تداوم افزایش سطح عمومی قیمتها از رفتار اقتصادی دولت تاثیر میپذیرد.
نفع مردم.
افزایش قیمت بنزین از هزار تومان برای هر لیتر به سه هزار تومان در حالی موجی از نگرانیها در خصوص افزایش قیمتها را به همراه داشته، رییسجمهور اما اجرای این طرح را به نفع مردم و اقشار تحت فشار جامعه و در جهت حل مشکلات آنان میداند. آنطور که حسن روحانی اعلام میکند: برخی معتقد بودند که قیمت انرژی در ایران با قیمت آن در کشورهای منطقه فاصله زیادی دارد که البته این موضوع موجب ایجاد مفاسدی از جمله قاچاق خواهد بود و اگر بخواهیم این معضل را از بین ببریم باید به گونهای قیمت را افزایش دهیم که تقریبا با قیمت انرژی در کشورهای همسایه برابری داشته باشد و ما با آن مخالفت کردیم. این اقدام از سوی دولت انجام نشد به خاطر این بود که معتقد بودیم این افزایش قیمت به نرخهایی مثل پنج هزار تومان برای هر لیتر بر زندگی مردم تاثیر مستقیم داشته و موجب افزایش تورم خواهد بود.
معمای بنزین ارزان.
مقایسه سطوح قیمتها در اقتصاد ایران با برخی از کشورها میتواند به معمای ارزان بودن قیمت بنزین در ایران که از سوی مسوولان دولتی اعلام میشود پاسخ دهد. گزارشها حاکی از آن است که قیمت بنزین به نسبت درآمد سرانه در ایران سه برابر بیشتر از آمریکا و امارات و دو برابر قیمت بنزین در نروژ، کانادا و آلمان است.
گزارشی که بر مبنای دادههای سال ۲۰۱۸ و با متوسط قیمت دلار ۷۲۰۰ تومانی انجام شده نشان میدهد که سهم یک لیتر بنزین از درآمد روزانه هر ایرانی ۷۸/۱ درصد برای هر آمریکایی ۴۰/۰ درصد، برای هر کانادایی ۰/۷۵ درصد، برای هر آلمانی ۱/۲۲ درصد و برای هر اماراتی ۰/۵۲ درصد است. در حالی که مبنای محاسبه این نرخها دلار هفت هزار تومانی است با افزایش نرخ دلار فاصله بین قیمتها در ایران با دیگر کشورها بیشتر میشود.
به نظر میرسد یکی از موضوعات قابل توجه در خصوص اقتصاد ایران تغییر رفتار اقتصادی دولت در شرایط نامساعد است. در حالی که اقتصاد ایران از زمینههای مساعدی برای افزایش سطح عمومی قیمتها برخوردار است، اجرای این طرح میتواند اثرات سوءروانی به همراه داشته باشد. این در حالی است که اثرات تورمی ناشی از افزایش قیمت ارز تاکنون از معیشت خانوارها پاک نشده است.
در عین حال نمیتوان از پیامدهای مثبت اجرای این طرح نیز غافل ماند. در حالی که دهکهای بالای درآمدی سهم هنگفتی از یارانههای انرژی را در سبد معیشتی خود دارند به مصرف غیراصولی حاملهای انرژی دست میزنند. از این رو انتظار میرود افزایش قیمت انرژی با کاهش مصرف سوخت همراه شود.
مردم آسیبپذیر.
از سوی دیگر به نظر میرسد اگر سیاستگذار رویه سیاستگذاری خود را به سمت افزایش قیمت سوخت تغییر نمیداد به چاپ پول و بزرگتر کردن غول نقدینگی در اقتصاد دامن میزد. از این رو انتظار بر این است که رویه سیاستگذاری دولت اگر با نظارتهای کافی مسوولان دولتی و حمایتهای معیشتی از خانوارها همراه باشد، میتواند انتظارات تورمی ناشی از آن را کنترل و مانع از جهش دوباره در سطوح قیمتها شود.
در عین حال نباید از ذکر این نکته نیز غافل شد که در سال سخت اقتصادی و کاهش شدید درآمدهای نفتی، دولت قادر به اتخاذ گزینهای مطلوبتر از اصلاح قیمتها نبود. با این حال بهای افزایش قیمتها از هر نوعی که باشد را قشر ضعیف جامعه میپردازند، حتی با وجود حمایتهای معیشتی دولت!
منبع : http://banker.ir/news/260588