مبادله پایاپای چه بود و چرا جای خود را به پول داد؟

مبادله پایاپای چیست؟

همان‌طور که همه می‌گویند، پول بر درخت سبز نمی شود. اما ایده خلق پول از کجا نشأت گرفته است؟ درواقع هیچ‌کس نمی‌داند. اما ما می‌دانیم که چرا پول به وجود آمده است. پاسخ این است که پول جایگزین مبادله پایاپای در روابط افراد با یکدیگر شد.

در زمان‌ها بسیار دور مردمان کالاهای خود را با یکدیگر مبادله می‌کردند. کشاورزان گندم با دامداران گاو، دانه گندم را در برابر گاو مبادله می‌کردند و چرم سازان با آجر سازان مبادله داشتند. این نوع معامله، مبادله پایاپای نام دارد. نظام آن‌ها به‌خوبی کار می‌کرد، اما مشکلاتی هم وجود داشت.

در مواقعی برخی از افراد متوجه می‌شدند که برای مثال صاحب چندین انبار گندم هستند اما هیچ‌کس در هیچ کجا به دنبال گندم آن‌ها نیست و سایرین حاضر نمی‌شوند کالاهای خود را در قبال گندم به او بدهند. افرادی هم متوجه شدند که حمل‌ونقل یک گاو با خود به نقاط مختلف شهر برای یافتن کسی که هم نیازمند گوشت گاو است و هم بتواند در مراسم عروسی دخترشان نوازندگی کند، کار بسیار سختی است. برخی دیگر نیز به این نتیجه دست یافتند که میوه‌ای که از مزارعشان برداشت می‌کنند در چند روز فاسد می‌شود، پس آن‌ها باید هرچه زودتر از دست میوه‌هایشان خلاص شوند و آن‌ها را با ظروف گلی معاوضه کنند، حتی اگر بیشتر از نیازشان ظرف گلی دارند. این‌ها فقط برخی از مشکلات مبادله پایاپای به حساب می‌آیند.

مشکل عمده دیگر پدران و مادران ما در دوران قدیم، تعیین ارزش واقعی کالایی بود که قصد داشتند در قبال دریافت کالایی دیگر به دست آورند. گاهی حتی به دلیل عدم توافق طرفین، معامله ای انجام نمی‌شد.

برای حل چنین مشکلاتی، احتمالاً همگی آن‌ها در مرکز شهرشان گرد هم آمدند و یک‌صدا بیان کرده‌اند که، “باید راه بهتری هم وجود داشته باشد…”

در ابتدا انسان‌ها به جای مبادله پایاپای کالا با کالا به شکلی که در بالا گفتیم، یک کالای به خصوص را به عنوان تعیین‌کننده ارزش کالاها انتخاب کردند که گزینش آن کالای به خصوص بستگی به نوع و فراوانی کالا در آن منطقه یا شهر داشت. مثلاً ممکن بود در شهرهای ساحلی و نزدیک به دریا کالایی نظیر صدف به عنوان کالای مرجع در نظر گرفته شود یا در نواحی کوهستانی بز یا قوچ را به عنوان کالای اصلی انتخاب کنند.

اگرچه با انتخاب کالاهای واسطه دو مشکل اساسی که قبلاً وجود داشت، ظاهراً حل شد اما گاهی کالای واسطه نیز به علت غیرقابل تقسیم بودن، مانع انجام معاملات کوچک می‌شد و یا به علت حجم زیاد و ارزش کم نقش اساسی ذخیره کالای واسطه تا زمان احتیاج را غیرممکن می‌کرد و حتی در بعضی مواقع نگهداری کالای واسطه به علت فسادپذیری امکان نداشت.

تنوع تولید و رفع نیاز بشر از تولیدات مختلف در سیر گسترش اقتصاد کشورها موجب پیدایش یک وسیله اقتصادی موردقبول همه مردم شد و به‌این‌ترتیب بود که پول به وجود آمد. مبادله پایاپای به شدت و به شکل باورنکردنی و دشواری نامناسب بود. اما از سوی دیگر پیدایش پول زندگی را به شدت راحت می‌کرد…

منبع:  مدیرمالی